Friday, July 25, 2025
Date
शुक्र, साउन १०, २०८२
Fri, July 25, 2025
Sambridhi News
Advertisement
  • होम
  • समाचार
  • राजनीति
  • स्वास्थ्य
  • सहकारी
  • अन्तरबार्ता
  • स्थानीय तह
  • अर्थ
  • अन्तरबार्ता
  • विविध
    • प्रवास
    • मल्टिमिडिया
    • साहित्य / ब्लग
    • तपाइको सृजना
    • जीवन शैली
    • मनोरञ्जन
  • खेलकुद
  • शिक्षा
  • होम
  • समाचार
  • राजनीति
  • स्वास्थ्य
  • सहकारी
  • अन्तरबार्ता
  • स्थानीय तह
  • अर्थ
  • अन्तरबार्ता
  • विविध
    • प्रवास
    • मल्टिमिडिया
    • साहित्य / ब्लग
    • तपाइको सृजना
    • जीवन शैली
    • मनोरञ्जन
  • खेलकुद
  • शिक्षा
Sambridhi News
No Result
View All Result
Home राजनीति

नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको ७७ वर्ष ; मतभेदबाट माथि उठेन

Sambridinews by Sambridinews
सोमवार, बैशाख ८, २०८२
in राजनीति, विचार
0
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको ७७ वर्ष ; मतभेदबाट माथि उठेन
590
SHARES
3.3k
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter
  • भोजराज घिमिरे

प्राचीन कालमै विद्धानहरुको ध्यान मानिसका आर्थिक गतिविधितर्फ आकृष्ट भएतापनि उतिबेला आर्थिक विषयलाई ज्ञानको छुट्टै शाखा मानिएन । आर्थिक पाटोलाई छोडेर समाजका अन्य विषयलाइ धार्मिक पक्षसंग विषयसँग जोडेर उठाउने गरिन्थ्यो ।

पुर्वीय समाजमा भने कौटिल्यले छुट्टै ग्रन्थ तयार गरी आर्थिक पक्षमा विचारहरु व्यक्त गरेको पाइन्छ । उनको आर्थिक कृति कौटिल्यको अर्थशास्त्रको नामले प्रख्यात छ ।

You might also like

एमाले केन्द्रीय कमिटीको निष्कर्ष : पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी राजनीतिमा सक्रिय हुन नमिल्ने

भ्रमपूर्ण अभिव्यक्तिहरू

तानाशाही स्टालिन

पश्चिमी जगतमा युनानी विद्धान्हरुले आर्थिक विचारको विकासमा पु¥याएको योगदानलाई फ्रेडिग एङग्रेल्सले उच्च मुल्याङ्कन गरेका छन । तिनका विचार आधुनिक विज्ञानका निम्ति प्रस्थान विन्दु भएको कुरा उनले व्यक्त गरेका छन ।

मानव इतिहासमा कुनै विचारको जन्म र त्यस विचारका आधारमा हुने क्रान्ति एकछिनको घटनाका परिणामका रुपमा प्रकट भएका होइनन् । त्यसका पछाडि लामो पृष्ठभूमि र घुमाउरो इतिहासको प्रवाहले भुमिका खेलेको हुन्छ । कम्युनिस्ट विचार र क्रान्तिका लागि एउटा लामो वक्ररेखा इतिहास र पृष्ठभूमिले काम गरेको छ ।

साम्यवादी विचारधाराको जन्म युरोपमा भयो । युरोपमा आधुनिक युगको प्रारम्भ कहिले देखि भयो भन्ने कुरा यकिनका साथ भन्न कठिन छ । तर प्लेटोले गणतन्त्रलाई एक आदर्श राज्यको रुपमा वर्णन गरेका छन ।

शासकलाई सम्पत्तिको निजी स्वामित्वले स्वार्थी लोभी अहंकारी र भ्रष्ट बनाउँछ । उनले उदाहरणका लागि संसारिक सम्पत्तिको निजी स्वामित्वसँग सम्बन्धित खराबीबाट बच्ने उपायबारे एक साधरण प्रकारको साम्यवादी अभ्यास गरेका थिए।

दार्शनिकहरुले संसारको व्याख्या त धेरै गरे तर मुल कुरा बदल्नु हो । दुनियाँभरका लाखौं मानिस यही बदल्ने सङ्कल्प लिएर माक्र्सवादी बने । र, कम्युनिस्ट बने ।

दुनियाँलाई बदल्दै कहाँ लैजाने ? माक्र्स भन्छन् वैज्ञानिक समाजवादतर्फ । अर्थात मानवीय लोभ र स्वार्थबाट मुक्ति र साम्ुहीक भावको चेतना । यहीँ मुक्तिको आकांक्षाले मानिसलाई परिवर्तनका लडाइँमा जागरुक बनायो र आजपर्यन्त जारी रहेको छ ।

अठारौं शताब्दीको अन्तमा युरोपमा दुई ठुला महान क्रान्तिहरु भएका थिए । एउटा फ्रान्सेली राज्य क्रान्ति थियोे , जसले मानिसको सामाजिक र राजनीतिक जीवनमा धेरै परिवर्तन ल्याइदियो । अर्को बेलायतको औद्योगिक क्रान्ति थियोे । त्यो क्रान्तिले मानिसको आर्थिक जीवनमा कायपलट ल्यायो ।

ती क्रान्तिले मानव सभ्यतालाई नै नयाँ मोडतिर धकेले । शुरुमा बेलायत सरकारले आधुनिक मेसिन र प्रबिधिलाई युरोपका अन्य मुलुकमा विस्तार नगर्ने नीति अपनायो । जसको परिणाम चोरी व्यापार हुनथाल्यो ।

अर्कोतिर बेलायतलाई मेसिन थुपारेर मात्र पनि काम भएन । त्यसपछि बेलायत सरकारले आधुनिक मेसिनबाट उत्पादित सामान मात्र होइन मेसिनकै व्यापार गर्ने निति लियो ।

सन १८२५ मा मेसिन र आधुनिक प्रबिधि बाहिर नपठाउँने नीतिमाथि पुर्नबिचार गर्याे । त्यसपछि युरोपभरी औधोगिक क्रान्तिको विस्तार भयो ।

आज बेलायतलाई प्रजातन्त्रको जननी भन्ने प्रचलन छ । बेलायतमा विश्वको पहिलो औधोगिक क्रान्ति भएको थियो । बुर्जुवा संसदीय व्यवस्थामा निर्वाचनमा आम नागरिकले भाग लिन पाउँछन् । आज पुँजीवादी प्रजातन्त्रमा राज्य सञ्चालनको विधिको मेरुदण्ड मान्ने सैद्धान्तिक माग रहदै आएको छ ।

तर १८३२ भन्दा पहिले बेलायतमा सबै पुँजीपतिहरुले समेत निर्वाचनमा मताधिकार प्रयोग गर्न पाउँदैनथे । पुराना राजा सामन्त अथवा धनी र जमिनदारहरुलाई मात्र निर्वाचनमा उमेदवार बन्ने र मतदान गर्ने अधिकार थियोे । पुँजीवादी शोषणका विरुद्धमा श्रमजीवी जनताको आक्रोश बढ्दै गइरहेको अवस्थामा विश्वलाई नै तरंग ल्याउनेगरी १८४८ को कम्युनिस्ट धोषणापत्र थियोे ।

कार्ल माक्र्स र फ्रेडिग एङगेल्सले जारी गरेको २३ पन्नाको यो सानो पुस्तिकाले इतिहासमा सर्वहारा र पुँजीपति वर्गका बीचको भेद र वर्ग स्वार्थलाई ऐतिहासिक र द्धन्दात्मक भौतिकवादी विश्व दृष्टिकोणको जगमा औल्यायो ।

त्यसैगरी १८७१ मार्च २६ को पेरिस कम्युनलाई संसारका सबै प्रतिक्रियावादीहरु मिलेर मे २८ मा कम्युनलाई दमन र धरपटक गरी हिंसा मच्चाए । कार्ल माक्र्सले यसलाई सार्है ठुलो आसाले हेरेका थिए । पेरिसका मजदुरहरुले आफ्नो मजदुर वर्गको शासन कायम गर्न जीवन मरणको सङघर्ष गरे । अन्तिम लडाकु भएसम्म कम्युनार्डहरुले आफ्नो हतियार छोडेनन् । संसारमा कसरी आफ्नो शासनलाई बचाइ राख्न अन्तसम्म मजदुर लडिरहे यो नै पहिलो घटना उदाहरण थियोे ।

सन् १९१४ देखि १९१८ सम्म चलेको पहिलो विश्वयुद्धको क्रममा रुसमा चलेको फेब्रुअरी क्रान्तिले रुसी राजतन्त्रको अधिनायकत्व अन्त्य गर्याे । तर, अक्टोबर क्रान्तिले राजतन्त्रको समुल नष्ट गरेर समाजवादी राज्यसत्ता स्थापना गर्याे । माक्र्सवादी लेनिनवादी विचारधारामा स्थापित यो नै पहिलो जनवादी गणतन्त्र थियोे ।

साम्यवाद पूर्णतया राजतन्त्रको कट्टर विरोधी हुन्छ नै । बिसौं शताब्दीको दौडमा धेरै गणतान्त्रिक आन्दोलन र क्रान्तिको महत्त्वपूर्ण शताब्दीको युग बन्यो । रुसी समाजवादी क्रान्ति एशियाली मुलुक मंगोलियामा पनि फैलियो । १९२४ मा त्यहाँको इश्वर तान्त्रिक सामन्ती राजतन्त्रलाई समाप्त गरेर कम्युनिस्टहरुले आफ्नो नियन्त्रणमा लिए ।

दोस्रो विश्वयुद्धपछि रोमानियाँ, बुल्गेरिया, युगोस्लाभिया, हंगेरी र अल्बानियाँ मुलुकहरुमा राजतन्त्रको सट्टा कम्युनिस्ट समाजवादी गणतन्त्र स्थापना भए । जर्मनी विभाजनले पुर्व र पश्चिम जर्मन खडा भयो । सोभियत सङघको प्रभावले पुर्वी जर्मनी कम्युनिस्ट समाजवाद र पश्चिम जर्मनी अमेरिकी सहयोगमा पुँजीवाद । विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनको उद्भव भुमि युरोप नै हो।
विश्वमा सर्वप्रथम समाजवादी क्रान्ति भएको मुलुक रुस युरोपदेखि एशियासम्म फैलिएको र चीनमा युगान्तकारी कम्युनिस्ट क्रान्ति भएका कारणले पनि विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनको इतिहासमा एशियाको कम्युनिस्ट आन्दोलनले एउटा हिस्साको प्रतिनिधित्व गर्दछ ।

चीन कोरिया नेपाल इन्डोनेशिया र भारतकै कम्युनिस्ट आन्दोलनको इतिहासले पनि विशेष महत्त्व राखेका छन ।
एशिया विशेषगरी बेलायती साम्राज्य र आन्तरिक सामन्तवादी शोषणको क्रिडाभुमि हो । त्यसमा नेपाल आन्तरिक बर्बर फासिस्टवादी राजशाही र राणाशाहीको कालो पञ्जामा पुरै राजकिय सत्ता थियोे । राणा र राजशाहीहरुको कु–कार्यको निम्ति सिङ्गो नेपाली जनता विद्रोहका लागि तयार थिए ।

विद्रोह र क्रान्ति गर्न एउटा भरपर्दो संगठन खोजी भइरहेको बेला एशियाली मुलककै कान्छो कम्युनिस्ट पार्टीको रुपमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका रुपमा विसं. २००६ साल बैशाख १० गते स्थापना भयो ।
नेपालका कुम्युनिस्टहरुले स्थापनाकालदेखि नै २००७ सालको दिल्ली सम्झौता, कोसी सम्झौता, गण्डक सम्झौता र सन १९५० को शान्ति तथा मैत्री सन्धिको विरोध गर्दे मात्रै आए । तर महाकाली सम्झौताको विरोध हुदैन । किनकि महाकाली पञ्चेश्वरमा नेकपा एमाले मुछिएको हुँदा त्यसको खासै विरोध हुदैन । नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनले पच्चहत्तर वर्ष पार गरिसक्दा पनि यति लामो समयसम्म नेपालमा माक्र्सवादी राजनीतिक अर्थशास्त्रबारे गहन छलफल र बहस भएको पाइदैन ।

अझै भन्नुपर्दा पुर्वी युरोप र सोभियत सङघमा समाजवादको पराजय र सयुक्त राज्य अमेरिका कुनै प्रतिद्वन्द्वी शक्तिबिनाको विश्वको सबैभन्दा ठुलो सैन्य शक्तिमा रुपान्तरण भएपछि २०१९ साल बैशाख ४ गते पहिलो महाधिवेशन देखि टुटफुटमा रमाएका नेपाली कम्युनिस्ट नेताहरुलाई हाई सन्चो छ । तपाईहरुको सिद्धान्त विचार के हो ? भनि कसैले सोधे, त्यसको सहज उत्तर आउछ, उत्पादन सहितको समाजवाद हुदै साम्यवादसम्म ।

त्यसको लागि तपाईहरु किन निष्क्रिय ? सहज छ , उत्तर, बर्लिन पर्खाल ढल्यो । सोभियत सङघ पतन भयो । विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलन रक्षात्मक अवस्थामा पुगेको छ । र हामी पुँजीवादी सत्तामा बसेर कुशासन गरेर भ्रष्टाचार गर्देछौ।

नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन पत्रु हुनुका कारण वैचारिक अस्पष्टता र धुब्रीकरण हो । माक्र्सवाद लेनिनवाद र माओत्सेतुङ जस्ता विभिन्न विचारधाराहरुको व्याख्या र कार्यनयनमा मतभेदहरु छन । त्यसैले एकता र सहकार्यमा कठिनाई उत्पन्न भएको छ ।

नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनमा लामो समयदेखि गुटबन्दी र विभाजनको शिकार भएको छ। विभिन्न नेताहरू र समुहबीच व्यक्तिगत महत्त्वकांक्षा शक्तिसङघर्ष र सैद्धान्तिक मतभेदका कारण बारम्बार विभाज भएका छन । यसले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई कमजोर बनाएको छ ।

विगतमा जनताको बलियो समर्थन पाएको कम्युनिस्ट आन्दोलन पछिल्लो केही दशक देखि जनसमर्थन गुमाउँदै गएका देखिन्छ ।
भ्रष्टाचार कुशासन र जनमुखी काम गर्न नसकेको लगायत आरोप खेपीरहेका कारण जनतामा निराशा छाएको छ । यो निराशा नै अहिलेको राजावादी आन्दोलनलाई मलजल पुगेको छ।
कम्युनिस्टहरुले आर्थिक विकास र सामाजिक परिवर्तनका लागि ठोस र प्रभावकारी योजनाहरु प्रस्तुत गर्न सकिरहेका छैनन् । नवउदारवादी अर्थतन्त्र र भुमण्डलीकरणको प्रभावलाई कसरी सामना गर्ने भन्ने विषयमा स्पस्ट दृष्टिकोणको अभाव हो।
विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलन कमजोर हुदै गएको र भुराजनितिक परिवर्तनहरु भइरहेको सन्दर्भमा नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई आफ्नो रणनीति र कार्यदिशा समायोजन गर्न चुनौती छ ।

नयाँ पुस्तामा कम्युनिस्ट विचारधारा र आन्दोलनप्रति आकर्षण कम हुदै गएको देखिन्छ । युवाहरूका समकालीन मुद्दाहरुलाई सम्वोधन गर्न र उनीहरूलाई आकर्षित गर्ने कम्युनिस्टहरुले नयाँ रणनीति अपनाउन आवश्यक छ।

अहिले संसदीय राजनीति प्रणालीमा सहभागी भएपछि कम्युनिस्ट पार्टीहरुले आफ्नो क्रान्तिकारी पहिचान र लक्ष्यलाई कायम राख्दै प्रभावकारी भुमिका खेल्न चुनौतीको सामना गरिरहेका छन । सत्तामा पुगेपछि पुरानै राजनीतिक संस्कार र शैलीमा रमाएका आरोप पनि लाग्ने गरेको छ।

यस्ता चुनौतीहरुको सामना गर्दे नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनले आफ्नो विचार संगठन र कार्यशैलीमा सुधार ल्याउन आवश्यक छ। जनताको विश्वास पुन जित्न र देशको प्रगतिमा योगदान गर्नका लागि यी चुनौतीहरुलाई सम्वोधन गर्नु अपरिहार्य छ।

Related

Previous Post

कालिकाेटमा भएकाे ट्रयाक्टर दुर्घटनामा चालकसहित ४ जनाको मृत्यु

Next Post

पाेप फ्रान्सिसकाे ८८ उमेरमा निधन

Sambridinews

Sambridinews

Related Posts

एमाले केन्द्रीय कमिटीको निष्कर्ष : पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी राजनीतिमा सक्रिय हुन नमिल्ने
FEATURED

एमाले केन्द्रीय कमिटीको निष्कर्ष : पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी राजनीतिमा सक्रिय हुन नमिल्ने

by Sambridinews
बुधबार, साउन ८, २०८२
भ्रमपूर्ण अभिव्यक्तिहरू
विचार

भ्रमपूर्ण अभिव्यक्तिहरू

by Sambridinews
मङ्लबार, साउन ७, २०८२
तानाशाही स्टालिन
TOP STORIES

तानाशाही स्टालिन

by Sambridinews
बुधबार, साउन १, २०८२
पार्टी नीति, सिद्धान्त, विचार र कार्यक्रमले चल्छ : भण्डारी
FEATURED

पार्टी नीति, सिद्धान्त, विचार र कार्यक्रमले चल्छ : भण्डारी

by Sambridinews
मङ्लबार, असार ३१, २०८२
‘भिजिट भिसालाई पारदर्शी र व्यवस्थित गरियोस्’ सांसद भगबती चौधरी
TOP STORIES

‘भिजिट भिसालाई पारदर्शी र व्यवस्थित गरियोस्’ सांसद भगबती चौधरी

by Sambridinews
मङ्लबार, असार ३१, २०८२
Next Post
पाेप फ्रान्सिसकाे ८८ उमेरमा निधन

पाेप फ्रान्सिसकाे ८८ उमेरमा निधन

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Recommended

ललिता निवास जग्गा प्रकरणमा पूर्वप्रधानमन्त्रीको पनि बयान लिने तयारी

प्रहरीले बुझायाे ललिता निवासको जग्गा हिनामिना प्रकरणकाे प्रतिवेदन

मङ्लबार, भदौ ५, २०८०
पाल्पामा आइतबार बेलुकी जिप दुर्घटना हुँदा तीन जनाको मृत्यु

पाँचथरमा जिप दुर्घटना हुँदा १४ जना घाइते

मङ्लबार, साउन ९, २०८०

Categories

  • FEATURED
  • TOP STORIES
  • TOP VIDEOS
  • Uncategorized
  • अन्तरबार्ता
  • अर्थ
  • खेलकुद
  • जीवन शैली
  • तपाइको सृजना
  • प्रवास
  • मनोरञ्जन
  • मल्टिमिडिया
  • राजनीति
  • विचार
  • विविध
  • शिक्षा
  • समाचार
  • सहकारी
  • साहित्य / ब्लग
  • स्थानीय तह
  • स्वास्थ्य

Don't miss it

विश्व एक्वेटिक्समा ४ पौडी खेलाडी
TOP STORIES

विश्व एक्वेटिक्समा ४ पौडी खेलाडी

शुक्रबार, साउन १०, २०८२
जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्को समस्याको समाधानबारे छलफल
TOP STORIES

जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्को समस्याको समाधानबारे छलफल

शुक्रबार, साउन १०, २०८२
पर्यटन पूर्वाधारमा लगानी गर्न निजी क्षेत्रलाई रातो कार्पेट राखेर स्वागत गर्नुपर्छ : मन्त्री पाण्डे
FEATURED

पर्यटन पूर्वाधारमा लगानी गर्न निजी क्षेत्रलाई रातो कार्पेट राखेर स्वागत गर्नुपर्छ : मन्त्री पाण्डे

शुक्रबार, साउन १०, २०८२
एनएसपीएलका लागि खेलाडी दर्ता प्रक्रिया खुला
TOP STORIES

एनएसपीएलका लागि खेलाडी दर्ता प्रक्रिया खुला

बिहिबार, साउन ९, २०८२
NAIMA अटोशो२०२५मा YADEA कोगेमचेन्जिङ्ग VELAX सिरिजसार्वजनिकहुँदै —नेपालीइलेक्ट्रिकस्कुटरबजारमानयाँयुगसुरु
TOP STORIES

NAIMA अटोशो२०२५मा YADEA कोगेमचेन्जिङ्ग VELAX सिरिजसार्वजनिकहुँदै —नेपालीइलेक्ट्रिकस्कुटरबजारमानयाँयुगसुरु

बिहिबार, साउन ९, २०८२
दरमखोला हाइड्रो इनर्जीको आईपीओ निष्कासन श्रावण १५ बाट
TOP STORIES

दरमखोला हाइड्रो इनर्जीको आईपीओ निष्कासन श्रावण १५ बाट

बिहिबार, साउन ९, २०८२

हाम्रो बारेमा


Manikrishna Media Pvt.Ltd
सम्पादक सोम प्रसाद डोटेल
सुचना विभाग दर्ता नं.: १७६२/०७६-७७
घट्टेकुलो, काठमाडौं, नेपाल
फोन: +९७७ ९८४००५९४१४
इमेल:

Quick Links

  • होमपेज
  • समाचार
  • खेलकुद
  • राजनीति
  • अर्थ
  • स्वास्थ्य

Our Team

अध्यक्ष तथा सम्पादक

सोम प्रसाद डोटेल

सह-सम्पादक तथा कानुनी सल्लाहकार

बुनु भण्डारी

फिचर तथा समसामायीक

खगेन्द्र फुयाल

समाचार तथा फोटो पत्रकार

अनिल पौडेल

संबाददाता

तारा भुर्तेल

For Advertisement

Mobile : +९७७ ९८४००५९४१४, Email : info@sambridhinews.com

Copyright © 2025 Sambridhi News - All Rights Reserved.

No Result
View All Result
  • होम
  • समाचार
  • राजनीति
  • स्वास्थ्य
  • सहकारी
  • अन्तरबार्ता
  • स्थानीय तह
  • अर्थ
  • अन्तरबार्ता
  • विविध
    • प्रवास
    • मल्टिमिडिया
    • साहित्य / ब्लग
    • तपाइको सृजना
    • जीवन शैली
    • मनोरञ्जन
  • खेलकुद
  • शिक्षा

© 2025 JNews - Premium WordPress news & magazine theme by Jegtheme.